Miejsce Kirgistanu w geopolityce regionu Azji Centralnej

W kontekście wielkich zmian w polityce światowej wzrasta zainteresowanie mocarstw regionem Azji Centralnej. Kirgistan, ze swoimi licznymi zaletami, nie jest wyjątkiem. Jest on jednym z najbliższych partnerów Rosji w Azji Centralnej. Na koniec 2022 roku obroty handlowe między krajami wzrosły osiągając 3,2 miliarda dolarów.

Takie tempo wzrostu nie pozostało niezauważone przez państwa zachodnie, które podejrzewały Kirgistan o łamanie antyrosyjskich sankcji. Na kilka konkretnych firm nałożono już tzw. sankcje wtórne.

Sankcje a relacje gospodarcze z Rosją

Nałożenie sankcji na pełną skalę wobec Kirgistanu wydaje się mało prawdopodobne. Presja zmusiła jednak Kirgistan do zaostrzenia kontroli eksportu. Kirgistan, podobnie jak inne państwa regionu przeżywa trudności w nowych warunkach i zmuszony jest do balansowania.

Taka presja nie może całkowicie oderwać Kirgistanu od Rosji, ponieważ rosyjski czynnik rozwoju gospodarki republiki jest ogromny. Rosja i Kirgistan mają około 700 spółek joint venture. Rosja aktywnie inwestuje w sektor energetyczny, który ma kluczowe znaczenie dla republiki. Ponadto Rosja inwestuje w kirgiski przemysł wytwórczy, co zwiększa jej potencjał eksportowy. Widoczny jest przełom w dziedzinie bezpieczeństwa. W 2023 roku podpisano porozumienie, zgodnie z którym Kirgistan staje się częścią jednolitego systemu obrony powietrznej. Rosja wkrótce rozmieści tam infrastrukturę obrony powietrznej.

Obserwuje się jednak regres w dziedzinie współpracy kulturalnej i humanitarnej. Rząd republiki prowadzi politykę stopniowego ograniczania używania języka rosyjskiego. W szczególności latem przyjęto ustawę, która wprowadza obowiązek używania języka kirgiskiego w większości sfer publicznych i prywatnych. Liczba osób uczących się języka rosyjskiego maleje. Rosja wciąż jednak podejmuje kroki w celu rozszerzenia więzi kulturowych. W 2023 roku kraje podpisały umowę o budowie dziewięciu rosyjskojęzycznych szkół w Kirgistanie.

Kirgistan i chińska polityka w Azji Centralnej

Potencjał tranzytowy Kirgistanu pozostaje w zasięgu popytu dla Chin. Podczas wizyty Sadyra Żaparowa w Chinach strony podpisały dokument o budowie linii kolejowej Chiny-Kirgistan-Uzbekistan. Projekt przyczyni się do skrócenia trasy z Chin na Bliski Wschód. Chiny inwestują również w sektor energetyczny republiki. Latem 2023 r. kraje podpisały umowę inwestycyjną na budowę kaskady elektrowni wodnych Kazarman na rzece Naryn, której koszt szacowany jest na ok. 2,4-3 mld dolarów. Część wyprodukowanej energii elektrycznej będzie dostarczana do Chin.

Podpisano również umowę inwestycyjną na budowę elektrowni słonecznej w obwodzie Issyk-kul. Ponadto Sadyr Żaparow zaprosił chińskie firmy do udziału w budowie Kambaraty HPP-1. W obliczu gróźb sankcji kraje zgodziły się na współpracę w dziedzinie systemów płatniczych.

Czynnik turecki

Wpływy tureckie w Kirgistanie rozciągają się przede wszystkim na sferę kulturalną. Ankara skutecznie wykorzystuje czynniki wspólnoty etnicznej i religijnej w promowaniu projektów z zakresu edukacji.

Rosną też wpływy militarne. Tureckie uniwersytety wojskowe ukończyło już 1600 kirgiskich studentów. Rozwija się również współpraca wojskowo-techniczna, przede wszystkim w zakresie bezzałogowych statków powietrznych. Stopniowo nabiera tempa również współpraca handlowa, gospodarcza i inwestycyjna w dziedzinie budownictwa infrastrukturalnego i transportowego.

Rośnie rola Kirgistanu w polityce regionalnej, co jeszcze bardziej interesuje głównych graczy. Zauważalny wzrost wpływów Chin i Turcji przyspiesza rywalizację między głównymi partnerami republiki. Istnieje ryzyko, że na tle presji Zachodu na Kirgistan i rosnących wpływów innych mocarstw pozycja Rosji w relacjach z republiką może ulec osłabieniu.