Indie i Azja Centralna – wyzwania i możliwości rozwoju relacji

6 grudnia najwyżsi urzędnicy bezpieczeństwa z Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu i Uzbekistanu przybyli do New Delhi na pierwsze spotkanie doradców ds. bezpieczeństwa narodowego między Indiami a Azją Środkową.

Indyjski przedstawiciel ds. bezpieczeństwa narodowego Ajit Doval docenił znaczenie stosunków na linii Indie-Azja Środkowa, podkreślając ich wspólne interesy, takie jak stabilizacja sytuacji bezpieczeństwa w Afganistanie. Od szczytu w styczniu 2022 r. do niedawnego spotkania NSA Indie zwiększyły w tym roku zasięg w Azji Środkowej.

Spotkanie odbyło się 10 miesięcy po pierwszym w historii szczycie Indie-Azja Środkowa, który ponownie rozpalił impuls do rozwoju rozwijających się stosunków Indie-Azja Środkowa.

Przeszłość i teraźniejszość

W styczniu 2022 r. premier Indii Narendra Modi przewodniczył szczytowi Indie-Azja Środkowa z udziałem wszystkich pięciu głów państw Azji Środkowej. Wirtualne spotkanie pokazało zaangażowanie Indii w „rozszerzoną politykę sąsiedztwa”, która zakłada dywersyfikację partnerów geopolitycznych New Delhi i celów dyplomatycznych, a także gotowość do zaangażowania partnerów z Azji Środkowej na wielu frontach.

Pomimo otwartości rządów Azji Środkowej, od czasu kryzysów, takich jak wojna Rosji na Ukrainie, globalna inflacja i brak bezpieczeństwa żywnościowego przyćmiły ambicje Indii do zasypania geopolitycznego podziału z Azją Środkową. Jak pokazały niedawne szczyty między Indiami a państwami Azji Środkowej, bezpieczeństwo pozostaje centralnym punktem stosunków indyjsko-środkowoazjatyckich, ale Indie muszą nawiązać więzi z tym dynamicznym regionem poprzez tranzyt, handel, inwestycje i kontakty międzyludzkie, aby umocnić New Delhi jako wiarygodnego i długotrwałego partnera w Azji Środkowej w obliczu wyzwań geopolitycznych.

Skuteczna wielowektorowa polityka zagraniczna Kazachstanu ostatnich miesięcy

Przeciwdziałanie brutalnemu ekstremizmowi od dawna jest centralnym punktem stosunków między Indiami a Azją Środkową. W 1995 roku prezydent Tadżykistanu Emomali Rahmon ocenił, że Duszanbe i New Delhi będą musiały się skoordynować, aby chronić swoje instytucje przed grupami terrorystycznymi. Od tego czasu stosunki dwustronne charakteryzują się wspólnymi inicjatywami antyterrorystycznymi.

Ponadto Indie próbowały zwiększyć swoją obecność w regionie poprzez renowację baz wojskowych w Tadżykistanie. Indie prowadziły szpital wojskowy w dystrykcie Farkhor w Tadżykistanie, aby służyć bojownikom opozycji przeciwko talibom. Został zamknięty po rozwiązaniu Sojuszu Północnego, ale krążyły pogłoski – choć bez dowodów – że Indie utrzymują obecność sił powietrznych w Farkhor. Indie wydały około 70 milionów dolarów na renowację bazy lotniczej Ayni w Tadżykistanie w latach 2002-2010. Nie ma doniesień, że Indie stacjonowały swoje samoloty w tej bazie. Jeśli bazy lotnicze będą operacyjne, zapewnią Indiom przewagę nad dwoma przeciwnikami: Chinami i Pakistanem. Tadżykistan znajduje się w pobliżu Korytarza Wachańskiego, który łączy Afganistan i Chiny, a także administrowany przez Pakistan Kaszmir.

Indie dołączyły do kierowanej przez Chiny Szanghajskiej Organizacji Współpracy (SzOW) – która obejmuje Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan i Uzbekistan – jako pełnoprawny członek w 2017 r. Ugrupowanie zapewnia New Delhi forum do nawiązywania stosunków bezpieczeństwa z Astaną, Biszkekiem i Taszkentem, dodając do silnych więzi z Duszanbe. Indie były gospodarzem wspólnych ćwiczeń antyterrorystycznych w ramach Regionalnej Struktury Antyterrorystycznej z udziałem Kazachstanu, Kirgistanu, Uzbekistanu i Rosji. Wspólne ćwiczenie potwierdza partnerstwo Indie-Azja Środkowa w dziedzinie bezpieczeństwa i przyczynia się do możliwości stworzenia przez Indie wszechstronnych partnerstw w całej Azji Środkowej

Presja geopolityczna

Zmieniające się postrzeganie krytycznych zagrożeń bezpieczeństwa wpływa na stosunki między Indiami a Azją Środkową. Podczas gdy SzOW ma na celu rozwiązanie problemów związanych z bezpieczeństwem regionalnym, jego rozszerzenie o Indie, Pakistan, a ostatnio Iran, nieco przeformułowało dyskusje na temat bezpieczeństwa w organizacji. Na ostatnim szczycie organizacji skoncentrowanej na bezpieczeństwie Indie uznały współpracę handlową w związku z zakłóceniami łańcucha dostaw związanymi z pandemią oraz rosnącymi kosztami importu energii i żywności za krytyczne obszary zainteresowania.

Indie obejmą rotacyjne przewodnictwo w organizacji i będą gospodarzem szczytu w 2023 roku. Pozycja przewodniczącego SzOW może dać New Delhi możliwość kształtowania przyszłorocznego programu priorytetowego dla połączeń międzyregionalnych i wspólnych kwestii gospodarczych. Premier Modi wcześniej opowiadał się za wzmocnieniem łączności z Azją Środkową. Modi spotkał się z prezydentem Uzbekistanu Szawkatem Mirzijojewem na marginesie 22. szczytu SzOW, który odbył się we wrześniu w Samarkandzie, aby podkreślić rozszerzenie dwustronnych stosunków między ich krajami.

Wojna Rosji na Ukrainie i przejęcie władzy przez talibów w Afganistanie stworzyły nowe zagrożenia i możliwości dla państw Azji Środkowej. Indie powinny skorzystać z okazji, aby wzmocnić się jako konsekwentny partner w Azji Środkowej. Wspólne działania antyterrorystyczne pozwalają New Delhi na elastyczne zdolności bezpieczeństwa w regionie i monitorowanie przeciwników z bliższego zasięgu. Jednak bez zdecydowanej koordynacji w innych kwestiach w celu uzupełnienia aspektu bezpieczeństwa, stosunki Indie-Azja Środkowa są podatne na presję geopolityczną, gospodarczą i wewnętrzną.

Pogłębienie relacji gospodarczych

Tegoroczna seria kryzysów geopolitycznych położyła ogromny nacisk na istniejące stosunki dwustronne i przetestowała odporność współpracy poprzez wielostronne zobowiązania. Zarówno Indie, jak i państwa Azji Środkowej szukają dodatkowych partnerów poza swoimi tradycyjnymi sojusznikami, aby przeciwdziałać tej presji geopolitycznej i rozszerzyć swój zasięg poza bezpośrednie sąsiedztwo. Indie i państwa Azji Środkowej skorzystałyby na rozwijających się relacjach wspieranych przez inicjatywy w wielu sektorach.

Kwestie bezpieczeństwa pozostają sednem dwustronnych stosunków Indie-Tadżykistan. Rozszerzenie tego porozumienia o inne kraje Azji Środkowej pokazałoby gotowość New Delhi do włączenia całego regionu do agendy polityki zagranicznej. Stany Zjednoczone regularnie kontaktują się z krajami Azji Środkowej poprzez wielostronny format C5+1. Podobnie Japonia rozpoczęła dialog „Azja Środkowa plus Japonia” w 2004 r. w celu wzmocnienia współpracy dyplomatycznej i gospodarczej z tym regionem. Stworzenie podobnego wielostronnego formatu – opartego na szczycie w 2022 r. – dałoby Indiom lepszy punkt wyjścia do dalszych kontaktów z partnerami z Azji Środkowej.

Rok spadku pozycji Rosji w Azji Centralnej

Na froncie gospodarczym Indie powinny promować się jako centrum przedsiębiorczości dla swoich odpowiedników z Azji Środkowej. Indie szczycą się ponad 38 000 oficjalnie uznanych start-upów i stały się trzecim co do wielkości źródłem start-upów technologicznych na świecie. New Delhi może wykorzystać swoją pozycję jako centrum technologicznego do połączenia powstającego sektora przedsiębiorczości technologicznej z sektorem krajów Azji Środkowej.

Chociaż poprawa łączności między Indiami a państwami Azji Środkowej jest celem New Delhi i Azji Środkowej, Pakistan i rządzony przez talibów Afganistan ograniczają te ambicje. Zamiast tego Indie mogą promować ustanowienie korytarzy powietrznych z państwami Azji Środkowej, aby ułatwić przepływ ludzi i towarów między subkontynentem a Azją Środkową. Metoda ta zwiększyłaby wielkość handlu i wspierałaby relacje międzyludzkie. Air Astana wznowiła bezpośrednie loty między Ałmaty a New Delhi w grudniu 2021 r. Podobnie Tadżykistan wznowił loty między Duszanbe a New Delhi w kwietniu po przerwie spowodowanej pandemią.

Bezpieczeństwo jest podstawą stosunków Indii z krajami Azji Środkowej i nadal jest najbardziej istotnym czynnikiem łączącym New Delhi z regionem. Niemniej jednak Indie i państwa Azji Środkowej muszą zdywersyfikować swoje stosunki, aby uwzględnić inne sektory i środki współpracy, aby wzmocnić odporność stosunków i stworzyć wielopłaszczyznowe partnerstwa.